“Özgüven”, insanın kendisiyle barışık olması, kendini olduğu gibi kabul etmesi; yani olumlu benlik algısıdır. Her insanın, bir gerçek egosu vardır; bir de olmayı istediği, arzu edilen egosu vardır. Bu iki egoyu da bilen ve bunları birbirinden ayırabilen bir kişinin, benlik saygısı olduğunu söyleyebiliriz… İşte” iç özgüven” diye tabir ettiğimiz; kendimizden memnun olmamız, kendimizle barışık olmamıza, dair inancımız ve hissettiklerimizdir. “Dış özgüven” ise dışarıya kendimizden emin olduğumuz şeklinde verdiğimiz görüntü ve davranışlardır.
"Bazı insanlar arzu ettikleri egoyu gerçek ego zannederler. Kendilerini olduklarından farklı görür ve göstermeye çalışırlar. Bu insanlarda gerçek benlik saygısı yoktur. Kimileri de bunun aksine kendilerini olduklarından daha değersiz, daha aşağıda algılarlar. Neticede bu iki durum da kendini olduğu gibi kabullenmemedir."
Bir insanın olumlu ve de olumsuz yönleriyle yüzleşebilmesi; özgüven sahibi olduğu, benlik saygısının yerinde olduğu anlamına gelir. Özgüvenden kastettiğimiz, insanın kendini yeterli görmesi değildir, insanın yeterli olduğu alanlar gibi yetersiz olduğu alanlar da
ÖZGÜVEN DOĞUŞTAN MI GELİR YOKSA SONRADAN MI KAZANILIR?
İnsanın kişiliğinin % 30-40’ı genlerden gelen özelliklerin etkisiyle biçimlenir, % 60-70’i ise öğrenme ile kazanılır. Bazı kişiler genetik yapılarının da etkisiyle içe kapanıktır, bazılarıysa dışa dönüktür. İçe dönük bir kişiyi alıp da aktif, dışa dönük bir kişi haline getirmeye çalışmak insanın genetik doğasına uymadığı için sonuçsuz kalacağı gibi kişide yaralanmaya da neden olur. Dışa dönük kişiden de ağırbaşlı bir insan olmasını beklemek onun kendine güvenini azaltır. Anne babanın çocuğun genetik özelliklerine saygı duyması gerekir. Çocuğu mutlaka tuttuğunu koparacak bir insan olmaya zorlamak doğru değildir.
Ailelerin özgüven konusunda verdiği eğitimde kültürel bir etkiden de bahsetmek gerekir. Bir araştırmada Doğulu ve Batılı öğrencilerin anne ve babalarının bir arada bulunduğu bir topluluğa şu soru sorulmuştur: “Çocuğunuzun girişimci ve özgüven sahibi mi olmasını mı istersiniz, yoksa itaatkâr ve sadık olmasını mı?” Batı kültüründe yetişenler bu soruya, çocuklarının girişimci ve özgüven sahibi olmasını istedikleri yönünde cevap vermişlerdir. Doğu kültürüne sahip olanlarsa itaatkâr ve sadık çocukları tercih ettiklerini belirtmişlerdir. Bu araştırma bize kültürel kodlarımızla ilgili şöyle bir bilgi vermektedir:
İnsanlar neye önem veriyorlarsa çocuklarını farkında olmadan oraya yönlendiriyorlar!!!
İÇ ÖZGÜVENİ GELİŞMİŞ OLAN ÇOCUK;
Kendini tanır;Kendini tanıyan çocuklar güçlü ve zayıf yönlerinin farkındadırlar. Hiçbir zaman kalabalığın içinde kaybolmazlar. Kendi değerlerini bilirler. Başkalarının görüşlerine açıktırlar ve eleştirildiklerinde hemen savunmaya geçmezler. Eksik yönlerini geliştirme ve değiştirme özellikleri vardır.
Kendini sever; Kendini seven çocuklar hem duygusal hem fiziksel gereksinimlerine değer verirler. Kendi ihtiyaçlarını başkalarınınkilerle eşit olarak değerlendirirler. İhtiyaçlarının karşılanmasını hakları olarak görürler. Övgü almayı ve ödüllendirilmeyi talep ederler. Başkalarının kendileri ile ilgilenmesinden ve kendileri için bir şeyler yapmasından çok hoşlanırlar.
Kendine açık hedefler koyar Kendilerine başarabilecekleri hedefler belirlerler ve başarmak içinde başkalarına bağımlı olmazlar. Yeterince motive oldukları için hedefleri gerçekleştirmede daha istekli ve enerjiktirler. Tutarlı davranırlar çünkü hedef belirlerken en ayrıntılı noktaları önceden tahmin edebilirler. Özeleştiriyi öğrenmişlerdir. Kolay karar verebilirler.
Kendini iyi ifade edebilir: Kendini iyi ifade eden çocuklar, dolaysız yoldan ve açıkça gereksinimlerini söylerler. Kendilerinin ve başkalarının haklarını korurlar. Övgüyü kabul ederler, başkasını övebilirler. Gerektiğinde etkin bir şekilde şikayet ve mücadele ederler.
Duygularını Kontrol Edebılir: Duyguları ile başa çıkabilen çocuklar duygularının esiri olmazlar. Korkuları ve endişeleri ile başa çıkabildikleri için riskleri göze alabilirler. Mutsuzluklarının kendilerini sürekli engellemesine izin vermedikleri için sıkıntılı dönemlerini kısa sürede atlatabilirler. Anlaşmazlık olduğunda kendilerini iyi savunurlar. İlişkilerinde neşe, sevgi ve mutluluk ararlar.
Kimseye körü körüne kapılmazlar.
Pozitif düşünür; İnsanlar hakkındaki düşünceleri genellikle olumludur. Her sorunun bir çözümü olacağına inanırlar. Yaşamlarındaki değişikliklere çabuk uyum sağlarlar. Değişikliklerin insani ilerletip geliştireceğine inanırlar.
DIŞ ÖZGÜVENİ GELİŞMİŞ OLAN ÇOCUK;
İletişim İletişim konusunda iyi beceriler kazanmış olan bir çocuk şu konularda başarılı olur:
·Başkalarını anlayışla, sakin bir şekilde ve dikkatle dinler.
·Her yaştan, her insanla konuşacak bir şeyler bulur.
·Yüzeysel konulardan, daha derin sohbetlere ne zaman ve nasıl geçeceğini bilir.
·Sözlü olmayan iletişimde (göz kontağı,mimikler,beden dili) başarılıdır..
·Sözsüz ve sözlü ifadede bütünlük sağlayabilir
·Başkalarının beden dilini anlayıp, bundan yararlanabilir.
·Utanıp sıkılmadan topluluk önünde konuşabilmek.
Kendini iyi ifade edebilme Kendini iyi ifade edebilen bir çocuk hayattan ve ilişkilerinden beklentilerini elde edebilmek için saldırgan veya pasif taktikler uygulamaz. Çünkü şu özelliklere sahiptir:
.Doğrudan ve açıklıkla gereksinimlerini ifade edebilir.
·Kendisinin ve başkalarının hakkını koruyabilir.
·Gerektiğinde, yeteri kadar ödün verebilir ve karşısındakinden de ödün vermesini bekler. (Anlamsız gurur-kibir-kapris gibi olumsuz duygular yaşamaz ).
·Övüldüğü zaman bunu utanmadan kabullenir; o da başkalarını kıskanmadan, içten bir şekilde över.
·Yapıcı eleştirileri kabul eder ve başkalarını üzmeden-ezmeden objektif olarak eleştirebilir.
·Gerektiğinde etkin bir şekilde şikayetçi olup, mücadelcidir
Duygularını kontrol edebilme Duygularını yönetilmek başlı başına bir yetenektir ve çok zordur. Duygularını yönetmeyi başarabilen bir çocuğun özellikleri şunlardır:
·Beklenmedik davranışlarda bulunmayacağından emin olduğu için kendine güvenir.
·Korkuları ve endişeleri ile başa çıkabildiği için (hayati bir tehlike olmadığı sürece) riskleri göze alabilir.
·Sıkıntılı dönemini zorlanmadan, kısa sürede atlatabilir; çünkü mutsuzluğunun kendini sürekli engellemesine izin vermez.
·Anlaşmazlık söz konusu olduğunda, kendisini gayet iyi savunur; çünkü enerjisini yapıcı bir biçimde kullanmayı bilir.
·Aşırıya kaçmayacağını bildiği için dinlenme ihtiyacı duyduğunda, bunu hemen gerçekleştirir.
·Kıskançlık, öfke gibi doğal olan olumsuz duygular yaşadığında suçluluğa kapılmaz; kendine zarar vermeyecek şekilde duygularını kontrol etmenin yollarını arar.
·Kendisini ve duygularını çok iyi kontrol edebildiği için ilişkilerinde neşe, sevgi ve mutluluk arar ama kimseye de körü körüne bağlanmaz.
Kendini ortaya koyabilme Kendini ortaya koyabilen bir çocuğun özellikleri:
·Farklı bir birey olduğunun göstergesi olarak giyim tarzını ve renk seçimini belirlemek.
·Kendi tarzının dışına çıkmamakla birlikte; farklı durumlar -ortamlar ya da amaçlar için uygun giysiler seçip giyer.
·İlk izlenimin önemini bildiği için bundan iyi bir şekilde yararlanır.
ÖZGÜVENİ GELİŞMİŞ OLAN ÇOCUKLAR YETİŞTİRMEK İÇİN...
KOŞULSUZ SEVGİ: Benlik saygılarının etkin ve sürekli olabilmesi için, başkalarının gözünde kim oldukları değil; kendileri oldukları için kendilerine değer verildiğini hissetmeleri gerekir.
İLİŞKİLER:iç ya da dış özgüvenin gelişebilmesi için, çocukların kendi evlerindeki çok yakın ilişkilerinden, bakkalla, kasapla, bisiklet tamircisiyle olan ilişkilerine kadar çok geniş bir yelpazede farklı deneyimler yaşamaları gerekir. Bunlar sayesinde, iç özgüvenleri için şart olan farkındalık ve kendilerini tanıma özelliklerini geliştireceklerdir.
GÜVEN: Özgüvenin en büyük düşmanı belki de, korku ve endişedir. Temel gereksinimlerinin karşılanmayacağından endişe duyan veya duygusal ya da fiziksel dünyalarının her an yıkılabileceğinden korkan çocukların, kendileri, başkaları ve tüm dünya hakkında olumlu bir görüş geliştirmesi zordur. Çocuklar, ancak kendilerini güvende hissettikleri zaman riskleri göze alabilecek ve sorunlar karşısında güçlü olmak gibi bir potansiyel (dolayısıyla da özgüven) geliştirecektir.
DESTEK: Özgüvenlerinin ve becerilerinin gelişmesi için, başarılı ya da başarısız olduklarına dair, onlara dürüst ve yapıcı biçimde bilgi verilmelidir. Böylelikle hedeflerini belirlerken gerçekçi olacaklardır. Çocuklara destek olmak aynı zamanda travma, üzüntü ve düş kırıklıklarının neden olacağı özgüveni sarsıcı durumlarda, çocuklara yardımcı olacak en önemli unsurdur.
MODEL OLMA: Çocuklar doğdukları andan itibaren etrafındaki yetişkinleri gözlemler, konuşma şeklini ve davranışlarını benimser. Bu konuda kendimizi sorgulamamız gerekiyor... Biz yeteri kadar özgüvenli miyiz; Bunu davranışlarımızla ve görüntümüzle nasıl göstermekteyiz...
SAĞLIK:,Sağlıklı beslenmeyen çocukların öğrenmelerinde düşüş olduğunu, bunun da potansiyellerini tam olarak kullanmalarını engellediğini, ayrıca sağlıklı oldukları zaman büyüme hızlarının arttığını biliyoruz. Üstelik toplumumuzda, dış görünüşü iyi olan çocukların övgü aldığı ve dikkat çektiği de bilinen bir gerçek.
ÖDÜLLER:Özgüveni geliştirme sürecinin heyecan verici ve ödüllendirici olacağı düşünülse de, durum bazen çok farklı olabilir. Çok hırslı insanlar için bile, ödüllendirilme sadece istenen bir durum değil, aynı zamanda gerekliliktir. Elbette, çocukları da bu kuralın dışında tutamayız. Çabalarının karşılığını (sadece maddi değil) alabilen çocukların morallerinin, alamayanlara göre çok daha yüksek olması normaldir.
KAYNAKLAR:. Belki size ters gelebilir ama, kitap, oyuncak, müzik aleti, spor tesisleri, özel ders ve seyahat gibi olanakları olan çocuklar, bu olanakları daha kısıtlı olan çocuklara kıyasla, daha avantajlı bir konumdadır. Elbette bu tür kaynaklar ne iç, ne de dış özgüvenin gelişmesinde zorunlu değildir, ancak (yerinde kullanılırsa) bu tür olanaklar, çocukların güçlü yönlerini kullanmasını ve zayıf yönlerini de geliştirmesini sağlamakta ve potansiyel gelişimlerini olumlu yönde etkilemektedir.
BİZE DÜŞEN GÖREVLER...
Özgüven gelişimi çocuktan çocuğa değişen karmaşık bir süreçtir. Bu sebeple özgüveni geliştirmek için çocuğu iyi tanımak önemlidir. Özgüven sürekli geliştirilebilen bir olgudur. Siz anne-babalar olarak çocuklarınızın özgüveninin gelişmesinde etkili olabileceğiniz düşüncesi ile aşağıdaki önerileri sizlere sunuyoruz;
* Çocuğa olan saygının sık sık ifade edilmesi.
* Çocuğun aileye olan olumlu katkılarının onunla paylaşılması.
* Kendisine dikkat etme ve geliştirme konusuna önem verilmesi.
* Güçlü oldukları konularda büyüklerine yardımcı olmalarına izin verilmesi.
* Yaptığı işe karışmayarak duyulan güvenin belli edilmeli;ona olumlu tepkiler verilmesi.
* Onunla zaman geçirerek önemli olduğunun kanıtlanması.
* Onların düşünce ve inançlarının eleştirilmeden dinlenmesi.
* Potansiyellerini sınamaları için riske atılmalarının teşvik edilmesi.
* Çocuğa yönelik eleştirilerin dolaysız, açık ve dürüst olması.
* Kendisini tanıması için sosyal etkinliklere (Resim, tiyatro, spor.... vb.) yönlendirilmesi.
* Karşılaştırma yapmaktan kaçınılması.
* Çocuğun sınırlarını göz önünde bulundurarak çok zor hedefler belirlememesine yardımcı olunması.
* Hedeflerine ulaşmada geçtikleri her aşama için teşvik edilmesi. Onların hedeflerine saygı gösterilmesi.
* Olumsuz düşüncelerini bırakarak kendileri adına olumlu şeyler söylemeleri için cesaretlendirilmesi.
* Düşüncelerindeki abartılı ifadelerin daha doğru ifadelere yöneltilmesine yardımcı olunması
* Sık sık konuşma fırsatı verilmesi ve düzenli aralıklarla çeşitli konularda sohbetler edilmesi.
* Kültür farklılıkları,farklı insanlar ve durumlar hakkında tartışmalar yapılması.
* Beden dilinin önemi üzerinde durulması.
* Ev içinde ve dışında başarabileceği sorumluluklar verilmesi.
* Değişik yaş gruplarındaki insanların bulunduğu ortamlara girmesine fırsat yaratılması.
* Pozitif düşüncelerin paylaşılarak olumlu düşünme yeteneğinin geliştirilmesi.
KAYNAKLAR:
- Prof. Dr. Nevzat TARHAN:"Makul Çözüm" Timaş Yayınları,2004.
- HUMPHREYS,Tony;Çocuk Gelişimnde Başarının Anahtarı 'Özgüven' Epsilon Yayınları 2004.
- INDERFIELD, Gael"Kendine Güvenen Çocuklar Yetiştirme" Hyb Yayıncılık,2004
0 yorum:
Yorum Gönder